Muhtasari Mahsusi

Nchi ya Marekani ni mshirika mkuu wa Tanzania. Uhusiano kati ya nchi hizi mbili umejengwa katika mihimili mitatu: diplomasia, maendeleo na ulinzi. Hata hivyo, kuna taarifa chache zinazopatikana kwa Watanzania kwa urahisi ili kuwawezesha kutathmini thamani ya ushirikiano huo katika maisha yao ya kila siku, hasa wanapopima maendeleo ya kufikia malengo ambayo nchi imejiwekea katika Dira ya Maendeleo ya Tanzania ya mwaka 2025. Ripoti hii inabainisha jinsi ambavyo ushirikiano wa Marekani na Tanzania unachangia ukuaji na mafanikio ya Tanzania—kupitia rasilimali zinazokusanywa na matokeo yanayotokana na rasilimali hizo.

Watafiti wamezingatia maoni ya jamii nzima kwa kuchunguza sio tu msaada rasmi wa maendeleo bali pia michango ya sekta binafsi kupitia biashara, utalii, uwekezaji, hisani, na miamala mbalimbali. Utafiti huu unachanganua historia ya mtiririko wa fedha kutoka vyanzo vya Marekani kwenda Tanzania kwa takriban muongo mmoja, kuanzia 2012 hadi 2022. Pia, utafiti unahusisha maoni ya viongozi wa umma, sekta binafsi na mashirika ya kiraia jinsi wanavyotathmini ushirikiano huo kwa sasa kupitia dodoso na usaili. Uchambuzi wa data ulifanywa na AidData- Maabara ya Taasisi ya Kimataifa ya Utafti ya William & Mary ya nchini Marekani kwa ushirikiano na REPOA- Shirika la Utafiti wa Sera Tanzania.

Kuhusiana na fedha, mashirika ya serikali ya Marekani, kampuni na watu binafsi kwa pamoja huchangia takribani dola bilioni 2.8 kila mwaka (TZS Bn 7,140) kwa ajili ya maendeleo ya Tanzania. Serikali ya Marekani inachangia takribani dola bilioni 1.0 kila mwaka (TZS Bn 2,550), katika sekta ya afya, kilimo na miundombinu. Mnamo 2022, hii ni pamoja na misaada ya moja kwa moja ya makubaliano ya nchi na nchi na misaada ya kimataifa (USD milioni 824.2) na mchango wa sera za biashara na uwekezaji (USD milioni 205.3). Vyanzo vya Marekani ambavyo si vya wakala wa serikali vinachangia takribani dola bilioni 1.8 kila mwaka (TZS Bn 4,590) kupitia uwekezaji wa kigeni wa moja kwa moja (USD bilioni 1.3), fedha kutoka kwa Watanzania wanaofanya kazi Marekani (USD milioni 103.7), mapato ya utalii (USD milioni 317.7), na mashirika binafsi (USD milioni 96.3), pamoja na michango ya mtu mmojammoja na mikopo midogomidogo (USD milioni 0.3). Pamoja na manufaa hayo ya kifedha, ushirikiano wa Marekani na Tanzania unachangia ukuaji na ustawi wa jamii kwa njia mbalimbali:

• Ushindani wa kiuchumi na uzalishaji: Asilimia 66 ya viongozi waliosailiwa walisema kuwa ushirikiano wa Tanzania na Marekani unaboresha hali ya uchumi nchini. Hii inatokana hasa na kuongeza nafasi za ajira za ndani, mafunzo ya ufundi stadi na elimu, biashara na utalii, na kuendeleza utaalamu katika teknolojia ili kuingia kwenye sekta mpya za ajira. Makampuni kama vile Coca-Cola na Vodacom, miongoni mwa makampuni mengine, yanasaidia si kuzalisha mapato ya kodi na ajira tu, bali pia kuchochea kuanzishwa na kukua kwa makampuni ya ndani. Tanzania imeendeleza viwanda vyake vya nguo ili kunufaika na sera za biashara huru hivyo kuongeza mauzo yake ya nguo bila ushuru kwenye soko la Marekani takribani mara 45. Soko hilo linafanya kazi kwa namna ambayo pia linanufaisha mauzo ya nje kwa nchi za ulimwengu wa tatu. Wakulima wadogowadogo wa Tanzania wanazidi kukua, wakisaidiwa na Marekani ili kuongeza mavuno ya kilimo na ustahimilivu wa uwekezaji wa Marekani katika kukuza uwezo wa kuzalisha umeme, kupanua mtandao wa gridi ya taifa, na kusaidia nishati ya jua nje ya gridi ya taifa, jukumu ambalo ni muhimu katika kuwezesha shughuli za kiuchumi.
• Ubora wa maisha na kujikimu: Tanzania imepiga hatua kubwa katika kuongeza umri wa kuishi na kupunguza vifo kwa watu wake. Viongozi wa Tanzania waliosailiwa waliitaja Serikali ya Marekani na Taasisi zake mara nyingi kuwa uwekezaji wake umesaidia katika kujenga uwezo wa nchi kuzuia na kupambana na VVU/UKIMWI, malaria, kifua kikuu na magonjwa mengineyo. Huo ulikuwa mfano wa wazi wa mafanikio ya ushirikiano kati ya nchi hizi mbili. Mfano mwingine: Marekani kama mchangiaji mkubwa zaidi wa ufadhili unaohusiana na VVU/UKIMWI kati ya 2003 na 2022, ilichukua jukumu muhimu katika kuisaidia Tanzania kuokoa takribani ¾ ya maisha ya mamilioni ya watu ambayo yangepotea kutokana na vifo vinavyoepukika. Uwekezaji wa Marekani katika elimu msingi pia umechangia mafanikio ya Tanzania katika kukuza viwango vya stadi za kusoma na kuandika kwa kipindi cha miongo miwili iliyopita.
• Jamii endelevu na yenye demokrasia: Viongozi wa Tanzania waliosailiwa walitoa alama za juu kwa ushirikiano wao na Marekani katika kuboresha utawala (asilimia 61) na hali ya mazingira nchini (asilimia 59). Watoa taarifa walizingatia michango ya Marekani katika kuwasaidia Watanzania kupata huduma bora na kuhakikisha kuwa kuna uwazi katika shughuli za kiraia kupitia uhuru wa vyombo vya habari, upatikanaji wa haki, na ushiriki wa makundi ya kiraia. Pia, viongozi walizingatia maboresho yanayohusiana na matumizi endelevu ya maliasili na kupunguza athari za mabadiliko ya tabianchi